SCORE - Slimme apparaten, persoonsgegevens, refactoring en replicatie

Tim Van Achte, partnership lead District09

Samen met collega's van Stad Gent en steden als Amsterdam, Aarhus en Bradford bouwde District09 een reeks innovatieve, open beschikbare applicaties. Focus ligt op hergebruik van open data. Ontwikkeling doen we in open source. Anders gezegd, we moedigen alle geïnteresseerden aan om:

• Mee te co-ontwikkelen.

• De software vrij te hergebruiken of aan te passen.

• De data mee te voorzien en te (her)gebruiken.

Slimme camera's, beacons, een zitbank of een vuilnisbak met een internetconnectie, laadpalen, straatverlichting uitgerust met sensoren, enz. Op openbare plaatsen in de stad vind je steeds meer Internet of Things (IoT) apparaten terug. Maar vind je als buurtbewoner of passant ook gemakkelijk informatie over wat die apparaten precies doen, wie de data ervan verwerkt, enz.?

Wat kan het Gentse Slimme Apparaten Register al?

De tool geeft een overzicht van de slimme apparaten in de stad en inzage in hoe ze data verwerken. Het project startte in Amsterdam. In SCORE hebben de steden Gent en Aarhus op basis van de originele broncode een eigen variant opgestart.

Het afstemmen met Stad Gent en de andere steden hielp ons om gericht te werken. We consulteerden al heel wat betrokkenen en specialisten in Internet of Things (IOT), transparantie, dataverwerking en natuurlijk software ontwikkeling.

Een kleine tour:

• Dataverwerking kan een ingewikkeld onderwerp zijn en daar wil deze tool op inspelen. Elke marker op de kaart heeft een infovenstertje dat verschijnt als je op de marker klikt. Er is veel getest en aangepast om de inhoud van dit venstertje zo duidelijk mogelijk te krijgen voor de bezoeker.

• Verwerkingsregister: voor slimme apparaten in Gent die persoonsgegevens verwerken (bvb. ANPR camera's), voegen we een directe link toe naar het verwerkingsregister van Stad Gent. Per slim apparaat tonen we de meest nuttige informatie over de dataverwerking. (bvb. Hoe lang wordt data over mij bewaard? beschouwen we als een belangrijk gegeven dat de bezoeker wenst te weten)

• Refactoring: De door Digipolis herwerkte broncode is ter beschikking van steden die dit project ook zelf eens willen opstarten in een testfase. Daar is de tool nu verder op voorzien. Dit is mogelijk door de open source licentie, de beschikbaarheid ervan in de Github code repository, maar vooral omdat we met de partnersteden al hierop anticiperen bij het ontwikkelen. Ook technische documentatie kan niet ontbreken om dit vlot te kunnen doen. Wil een stad dit project ook opzetten, dan zijn een aantal (her)configuraties nodig, zoals het koppelen van een adreslocalisatieservice (een apart stuk technologie dat je aanspreekt om bvb. een bepaalde straat in de kaart op te zoeken). Ook moet elke stad de eigen datasets kunnen aanspreken over de aanwezige slimme apparaten. We zorgden ervoor dat dit via API's ofwel via csv of xml bestanden kan.

Wat komt hierna?

We zullen voornamelijk:

• Verder datasets toevoegen die te maken hebben met de slimme apparaten die je aantreft in het straatbeeld in Gent.

• Samenwerken met andere steden die de nu grondig vernieuwde applicatie mee willen uittesten. Achter de schermen is veel werk verzet om deze software generiek te ontwerpen, maar elke stad kan hier aan bijdragen, want we weten dat elke stad ook eigen vereisten heeft.

• De mogelijkheid inbouwen voor de bezoeker en andere betrokken organisaties om data bij te dragen. Heb je een onbekend slim apparaat gespot in het straatbeeld? Ben je als organisatie eigenaar van een slim apparaat op/rond het publiek domein en wens je net als Stad Gent informatie te delen over (de dataverwerking van) dergelijke apparaten? We willen het mogelijk maken om een ontbrekend IOT apparaat te suggereren voor toevoeging.

Replicatie, (hoe) werkt dat?

Het mee ontwikkelen van deze tool is een voorbeeld van replicatie als samenwerkingsvorm tussen slimme steden. We hebben al tal van lessen geleerd door op deze manier in Gent en Aarhus de IOT Registry software te hergebruiken die oorspronkelijk ontwikkeld is in en voor Amsterdam. Door samen te werken met Johanneberg Science Park, de project partner uit Gothenburg die het Living Labs werkpakket in SCORE coördineert, konden we inzichten uit de praktijk mee laten opnemen in hun Replication Guide & Replicability Assessment Tool.

Belangrijke lessen over replicatie tot nu toe:

• Nice to have: Een stad die een nieuwe tool ontwikkelt, zal herbruikbaarheid in andere steden eerder beschouwen als 'nice to have' en niet als 'need to have'. Waar een stad wel direct baat bij heeft, is herbruikbaarheid binnen de stad: kunnen andere departementen, diensten of organisaties de programmacode en/of data hergebruiken? We probeerden al verschillende methodes uit en het co-ontwikkelen met steden tijdens de ontwikkelfase lijkt een gunstiger model dan achteraf een replicatie project op te zetten.

• De replicatieketting: Het is een stap per stap proces. Projecten worden succesvol als elke nieuwe stad die zich over de broncode ontfermt, ook enkele nieuwe algemene verbeteringen aanbrengt.

• Ken je use case: Ook al willen verschillende steden dezelfde tool in gebruik nemen, de doelen, implementatie en manier van werken verschillen sterk tussen steden. Het is belangrijk de zgn. Use cases goed uit te werken (wie zal de tool precies gebruiken en voor welke doeleinden). Op basis daarvan maak je samen met ontwikkelaars een kritische afweging: vormt het bestaand open source project uit een andere stad een geschikt startpunt of niet?

• Mindset: Het hele idee van het replicatie gericht software bouwen vergt een bepaalde mindset bij ontwikkelaar teams. En de typische collaboratieve focus van grote open source projecten kan je niet zomaar transfereren naar overheids IT projecten. Bij het bouwen van elke nieuwe functionaliteit zal je de vraag stellen: "Wat is de herbruikbare, modulaire versie van wat we hier aan het implementeren zijn" maar ook "Hebben we er baat bij om dit generiek te voorzien, gelet op het mogelijk extra werk".

Op basis van onze ervaringen in SCORE zijn we zeker al een stuk wijzer geworden over wat werkt en (nog) niet werkt. Replicatie van solutions tussen slimme steden is in theorie een goede zet. Het is belangrijk om dit te blijven in de praktijk omzetten en verschillende vormen van samenwerking uit te proberen.